ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΔΕΛΦΙΚΗ ΙΔΕΑ - του Μίκη Θεοδωράκη

Ο Πολιτικός Θεοδωράκης, Εκδόσεις Προσκήνιο, σελ 433 έως 440

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'

Ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός στην επόμενη δεκαετία (έως το 2000)

- Ο Πολιτισμός σε συνθήκες Μεταβιομηχανικής – Μεταμαρξιστικής εποχής.

- Πως λειτουργεί η σύγχρονη κοινωνία.

- Πολιτισμός και νέες κοινωνικές σχέσεις.

- Κλειδί: Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Σήμερα μπορεί πια να υποστηριχθεί, ότι πραγματικά δημοκρατικό καθεστώς και πραγματική κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη υπάρχει μόνο όταν οι σχέσεις παραγωγής είναι τόσες και τέτοιες, ώστε να εξασφαλίζεται σε όλα τα μέλη της κοινωνίας ποσοτικά μεγάλος και ποιοτικά πλούσιος ελεύθερος χρόνος. Αυτός ο ποιοτικά και ποσοτικά απαραίτητος ελεύθερος χρόνος μπορεί να πλουτίσει τον απλό πολίτη με όλη την αναγκαία σωματική, πνευματική και ψυχική δύναμη, ώστε να μπορεί να απολαμβάνει τα αγαθά της ζωής, της φύσης και του ανθρώπινου πολιτισμού, την πνευματική κυρίως δημιουργία, τόσο την παραδοσιακή όσο και τη σύγχρονη. Αυτή η δυνατότητα μπορεί να τον μετατρέψει σε δύναμη ιστορικά ικανή, που μέσα της θα αναπτυχθούν οι σπόροι του νέου πολιτισμού. 

- Τι πρέπει να γίνει, για να εξασφαλισθεί πολύς και πλούσιος ελεύθερος χρόνος;

α) Ποσοτικά

- Μείωση της εργασίας – αγγαρείας

- Παραγωγικές σχέσεις

- Σχέσεις Κεφαλαίου – Εργασίας

- Μείωση του καταναλωτισμού

Παρατηρείται μια γενική τάση:

Τα ενδιαφέροντα του πολίτη στρέφονται όλο και περισσότερο προς ΜΑΤΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΑΥΣΕΙΣ – ΠΡΟΤΥΠΑ – ΙΔΑΝΙΚΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΑ. Συγχρόνως παρατηρείται τάση για υπερκαταναλωτισμό υλικών αγαθών. Όμως για να υπάρχει ο υπερκαταναλωτισμός, πρέπει να υπάρχει υπερπαραγωγή. Έτσι ο εργαζόμενος πολίτης, που σιγά-σιγά αποκτά τη συνείδηση του τέλειου καταναλωτή, συντρίβεται καθημερινά ανάμεσα στην παραγωγή και στην κατανάλωση. Γιατί αυτός πρέπει να παράγει κι αυτός πρέπει να καταναλώνει. Αυτός πρέπει να παράγει περισσότερα, για να καταναλώνει περισσότερα.

Ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη ο πολίτης δεν έχει ούτε καιρό αλλά ούτε και επιθυμία να ασχοληθεί με τίποτε άλλο εκτός από τις δύο ανάγκες, που του δημιουργεί το Σύστημα: την ανάγκη – που στην ουσία είναι καταναλωτισμός – να αφιερώνει στον κύκλο παραγωγής όλες τις διαθέσιμες σωματικές, πνευματικές και ψυχικές δυνάμεις του, δηλαδή κάθε ικανότητα πρόσβασής του στη Φυσική Αρμονία, στο Αληθινό, στο Ωραίο και σε ό,τι έχει σχέση με την αληθινή ανθρώπινη ευτυχία και την ανάγκη να υπερκαταναλώνει τα προϊόντα της εργασίας του, οδηγούμενος από μια συστηματική πλύση εγκεφάλου, που του δημιουργεί μια άλλη συνείδηση, τη συνείδηση του τέλειου καταναλωτή.

Έτσι δημιουργείται ο νεοβιομηχανικός άνθρωπος, που καταντά όργανο της κουλτούρας της παραγωγής για την παραγωγή, που τελικά κρύβει μια άλλη μορφή εξουσίας. Και όταν λέμε εξουσία, εννοούμε φυσικά Βία. Πραγματικά η ζωή του νεοβιομηχανικού πολίτη είναι γεμάτη από αμέτρητους καταναγκασμούς.

Μια από τις πολλές συνέπειες όλων αυτών είναι η ολοένα αυξανόμενη υποβάθμιση των πνευματικών ενδιαφερόντων του πολίτη. Γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος χτίζεται μονόπλευρα με αποτέλεσμα την προσωπική και κοινωνική ανισορροπία.

Είναι γεγονός, ότι η βιομηχανική εποχή παραβιάζει – βιάζει – σκοτώνει το φυσικό ρυθμό του ανθρώπου, αφού δεν λαμβάνει καθόλου υπ' όψη της την ανάγκη του να εναρμονίζεται με το ρυθμό των άστρων, του ηλιακού συστήματος, της μέρας και της νύχτας, της σελήνης, της άνοιξης και του θέρους, του φθινοπώρου και του χειμώνα. Παράλληλα εκτός από το φυσικό ρυθμό που μας περιβάλλει, παραβιάζει και τον δικό μας εσωτερικό ρυθμό, που καθορίζεται βασικά από τους χτύπους της καρδιάς και που μαζί του εναρμονίζονται χίλιες δυο πολύπλοκες λειτουργίες μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό.

Έτσι δημιουργείται σιγά-σιγά με τις σχέσεις και τους ρυθμούς που επιβάλλουν οι νέες παραγωγικές δυνάμεις ο πολίτης-στρατιώτης της παραγωγής. Ο βιομηχανικός άνθρωπος είναι πειθαρχημένος, καταπιεσμένος, ρομποτοποιημένος. Καθημερινά βομβαρδίζεται από μηνύματα που εισβάλουν στον εγκέφαλό του με απάνθρωπους ρυθμούς κι όπως είναι ανόμοια, ανακατωμένα, ετερόκλητα, απροσδόκητα, τελικά καταλήγουν στο τίποτα, στο χάος, κάνοντας τον ανθρώπινο εγκέφαλο – αυτό το αριστούργημα της δημιουργίας – να μοιάζει με σκουπιδότοπο, όπου τα σκουπίδια ξεχειλίζουν και πνίγουν τη λειτουργικότητά του, δηλαδή τη σκέψη.

β) Ποιοτικά

Το βασικό πρόβλημα στον τομέα αυτό είναι το πρόβλημα “Παιδεία”. Δύο αιώνες τώρα η Παιδεία μας είναι κοινωνική – κρατική με στόχο τη δημιουργία ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ.

Αυτό είναι σύμφωνο με τη μαρξιστική αντίληψη, ότι ο Πολιτισμός είναι αποκλειστικό προϊόν της κοινωνικής εργασίας. Έρχεται πάντως σε αντίθεση με την επίσης μαρξιστική ρήση, ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, μόνο όταν βγει έξω από τον κύκλο της παραγωγής.

Πράγματι ο ΕΝΤΕΧΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, η ΕΝΤΕΧΝΗ ΤΕΧΝΗ είναι προϊόν ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. (Αθηναϊκή Κοινωνία, Ιταλική Αναγέννηση, Συμφωνική μουσική κλπ.)

Αφού οι παραγωγικοί στόχοι υπερκαλύφθηκαν χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, χρειαζόμαστε μια Παιδεία ανθρωποκεντρική, αν θέλουμε να φτάσουμε πραγματικά στη ρίζα του κακού.

Και όταν λέμε “Παιδεία ανθρωποκεντρική” εννοούμε φυσικά να μεταθέσουμε τον κύριο άξονα και από παιδεία που πρέπει να κατασκευάζει πειθαρχημένους, καταπτοημένους και ανασφαλείς στρατιώτες της παραγωγής, να γίνει Παιδεία που να προσπαθεί να δημιουργεί όσο γίνεται πιο ολοκληρωμένους, άφοβους, αυτοπειθαρχημένους και δημιουργικούς πολίτες. Είναι περίεργο που στα σχολεία μας δε διδάσκεται η κοινωνική συμπεριφορά. Το παιδί δεν προετοιμάζεται ούτε για την κοινωνική ζωή, τις σεξουαλικές σχέσεις, τη θέση του μέσα στον κόσμο που θα ζήσει. Όπως δεν διδάσκεται η αληθινή δύναμη του ανθρώπου, που είναι η πνευματική δημιουργία.

Ενώ η ανθρώπινη ιστορία σέρνεται από τέσσερις ατμομηχανές: τη Φιλοσοφία, την Επιστήμη, την Τέχνη και την Πολιτική, στα σχολεία μας τα παιδιά μαθαίνουν, πως η ιστορία του ανθρώπινου γένους είναι μόνο ιστορία πολέμων, επαναστάσεων και καταστροφών, που προκαλούν οι άνθρωποι στους ανθρώπους. Έτσι σχηματίζεται σιγά-σιγά μέσα στα παιδιά μας η ανάγκη της βίας σαν μια δεύτερη φύση.

Οι χιλιάδες ανακαλύψεις, οι έρευνες, τα πνευματικά έργα που βρίσκονται της κάθε θετικής ανθρώπινης εξέλιξης, έχουν πολύ μικρή θέση μέσα στις γνώσεις που καλείται να χωνέψει ο σύγχρονος μαθητής. Πάρα πολύ μικρότερη από τα κατορθώματα του τάδε βασιλιά, αυτοκράτορα, πολέμαρχου, που βύθισε σε ερείπια την τάδε χώρα στην τάδε εποχή. Όμως τι αξία έχει, αλήθεια, ο όποιος στρατηγός μπροστά σ' αυτούς που ανακάλυψαν τη ρόδα, τον ατμό, τα μικρόβια, τον ηλεκτρισμό;

Βέβαια είναι αλήθεια, ότι το σχολείο πρέπει να μας προετοιμάζει, ώστε να είμεθα ωφέλιμοι στην παραγωγική προσπάθεια της κοινωνίας. Όχι όμως δούλοι της παραγωγής. Όχι πειθαρχημένοι κάτω από τη σκιά της εξουσίας, της βίας και της ανασφάλειας, στρατιώτες, μυρμήγκια μέσα στους χώρους της παραγωγής, αλλά αυτοπειθαρχημένοι, ελεύθεροι, ξεκούραστοι, ψυχικά-πνευματικά και σωματικά ακέραιοι και ολοκληρωμένοι άνθρωποι, που συνειδητά μοιράζονται το συνολικό κοινωνικό μόχθο, γιατί έτσι πρέπει να γίνει.

Το σχολείο πρέπει λοιπόν να δώσει λύσεις στο πρόβλημα της αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου – όσου διαθέτουμε – που ίσως είναι το μόνο πράγμα που δεν διδασκόμαστε καθόλου.

Για να είναι όχι απλά ωφέλιμος αλλά ακόμα και καταναλώσιμος ο ελεύθερος χρόνος, πρέπει να λυτρωθούμε από τη άρρωστη συνείδηση του υπερκαταναλωτισμού και να την αντικαταστήσουμε με την υγιή συνείδηση που τρέφεται με πραγματικές και όχι με κίβδηλες ανθρώπινες, πνευματικές και άλλες αξίες.

Για όλα αυτά είναι απαραίτητο ένα μοντέλο ανθρωποκεντρικής-φυσιολατρικής ΠΑΙΔΕΙΑΣ, που να καλλιεργεί στις νέες γενιές την ποιητική-πνευματική διάσταση του ανθρώπου και να τον κάνει κοινωνό της κοινής πνευματικής κληρονομιάς και συνδημιουργό στα σύγχρονα καλλιτεχνικά και πνευματικά δρώμενα.

Χρειαζόμαστε ακόμα μια νέα πολιτιστική πολιτική. Ποια; Ο νέος Ευρωπαϊκός πολιτισμός οφείλει να είναι πολυφωνικός, να εξαιρεί και να προβάλει τους εθνικούς πολιτισμούς ενάντια στη σημερινή τάση που πάει να επιβάλλει την εμπορευματοποιημένοι αμερικανική κουλτούρα σαν αποκλειστικό τρόπο ψυχαγωγίας, τέχνης και συμπεριφοράς των Ευρωπαίων.

Μ' αυτές και άλλες προϋποθέσεις θα μπορέσουμε να δώσουμε ποιοτικό περιεχόμενο στον ελεύθερο χρόνο.

Με βάση παρόμοιες αναλύσεις την Ευρωπαϊκή Δελφική Συνάντηση θα πρέπει:

- να ληφθούν κοινές αποφάσεις για τη χάραξη κοινής ευρωπαϊκής πολιτιστικής πολιτικής,

- να εκλεγεί πολιτιστικό συμβούλιο Ευρώπης με έδρα τους Δελφούς, που θα είναι υπεύθυνο για την υλοποίηση αυτών των αποφάσεων,

α) με συνεχή συνεργασία με τα Εθνικά Πολιτιστικά Κέντρα

β) με διοργάνωση σεμιναρίων-συμποσίων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων στους Δελφούς

γ) με τη διοργάνωση της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Ολυμπιάδας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β' 

Ευρωπαϊκή δελφική συνάντηση

  

Η Ελλάδα υπεύθυνη για την οργάνωση

1. - Μια Εθνική Επιτροπή, υπεύθυνη για το αντικείμενο, τις κατευθύνσεις, τους στόχους της συνάντησης, θα επεξεργαστεί και θα παρουσιάσει ένα τελικό κείμενο, στο οποίο θα εμπεριέχονται οι σκοποί της συνάντησης.

2. - Η Δελφική Συνάντηση πρέπει να περιβληθεί με το κύρος της επίσημης κυβερνητικής πολιτικής. Να δοθούν όλα τα μέσα, οικονομικά και τεχνικά. Να κινητοποιηθούν οι πρεσβείες μας στο εξωτερικό προετοιμάζοντας το έδαφος για επαφές ανωτάτου επιπέδου. Εκτός από την κυβέρνηση η συνάντηση θα πρέπει να έχει τη συμπαράσταση όλου του εθνικού χώρου (κόμματα, τύπος, οργανώσεις). Να γίνει εθνική πολιτική. Κυρίως θα πρέπει να επιστρατευθούν οι πιο άξιοι πνευματικοί και καλλιτεχνικοί παράγοντες του τόπου. 

Επίσης θα πρέπει να προταθεί η δημιουργία κοινοβουλευτικής επιτροπής από όλα τα κόμματα της Βουλής

3. - Τέλος μια οργανωτική επιτροπή θα αναλάβει την υλοποίηση της συνάντησης.

Ποιοι θα λάβουν μέρος.

1.                  Αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων.

2.                  Εκπρόσωποι του πνεύματος και της τέχνης.

3.                  Κοινωνικοί παράγοντες.

Από ποιες χώρες

Από όλες τις χώρες τις ενωμένης πια Ευρώπης (πρώην Δυτικής και Ανατολικής).

Πως θα μεθοδευτεί η ενημέρωση-πρόσκληση

1. Η κυβέρνηση εγκρίνει την εισήγηση της εθνικής επιτροπής για τη διοργάνωση της πρώτης Ευρωπαϊκής συνάντησης στους Δελφούς για τον πολιτισμό και την ίδρυση και λειτουργία της Δελφικής πόλης της Ευρώπης.

2. Η εθνική επιτροπή, φορέας πλέον της κυβερνητικής πολιτικής (μιας πολιτικής, που όπως είπαμε θα έχει τις ουσιαστικές και τυπικές διαστάσεις εθνικής πολιτικής) απευθύνεται στις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και στην Κομισιόν. Εκθέτει το αντικείμενο, τους στόχους και τις τεχνικές λεπτομέρειες για τη διοργάνωση της συνάντησης και τη θεμελίωση και λειτουργία της Δελφικής πόλης. Ζητά τη βοήθεια της Κομισιόν και τη συμμετοχή των κυβερνήσεων ειδικά για την ανέγερση της πόλης.

α) Ευρωπαϊκή Δελφική συνάντηση.

Σε κάθε χώρα σχηματίζεται η τοπική εθνική επιτροπή με πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Οι εθνικές επιτροπές συνεργάζονται μεταξύ τους προετοιμάζοντας τη συνάντηση. Η κάθε χώρα είναι υπεύθυνη για τη σύνθεση της αντιπροσωπείας, που θα πάρει μέρος στη συνάντηση. Ο αριθμός των μελών των αντιπροσωπειών θα καθοριστεί από κοινού. Το ίδιο και οι ειδικοί εισηγητές, η σύνθεση του προεδρείου και όλες οι υπόλοιπες λεπτομέρειες.

Για τον χώρο στον οποίο θα γίνει η συνάντηση (Δελφοί), καθώς και για τα οργανωτικά και τεχνικά προβλήματα θα μιλήσουμε πιο κάτω.

Για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα θα πρέπει να προηγηθούν επαφές κορυφής μ αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, πολιτικούς ηγέτες καθώς και με προσωπικότητες πνευματικές, καλλιτεχνικές και κοινωνικές σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα.

Οι ελληνικές πρεσβείες θα πρέπει να διαδραματίσουν ρόλο αποφασιστικό. Στο αντικείμενο και τους στόχους της συνάντησης αναφερθήκαμε στο κεφάλαιο Α'.

β) Δελφική πόλη Ευρώπης

Η εθνική επιτροπή θα πρέπει να καθορίσει τη σημασία της μέσα στη σύγχρονη Ευρώπη. Ποιος ο ρόλος σήμερα μιας Δελφικής πόλης; Που θα χτιστεί; Γιατί στους Δελφούς; Με ποια οικονομικά μέσα; Πώς θα λειτουργεί;

Και τέλος θα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα: Χρειάζεται μια μόνιμη πολιτιστική πρωτεύουσα στην αυριανή Ευρώπη και γιατί η Ελλάδα δικαιούται να τη διεκδικήσει; Ποια μπορεί να είναι η σημασία της Ελλάδας μέσα στη καινούργια Ευρωπαϊκή πραγματικότητα;

Εκτός από την ιστορική-συμβολική σημασία των Δελφών υπάρχουν και οι υπόλοιπες προϋποθέσεις; Πρόσβαση, κτιριακές εγκαταστάσεις για πνευματικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, ξενοδοχεία, εστιατόρια σε κοντινούς χώρους για τη φιλοξενία του κοινού, λιμάνια, αεροδρόμια, τόποι ψυχαγωγίας κ.λ.π.;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ'

  

1. ΔΕΛΦΟΙ – Τόπος της Ευρωπαϊκής Δελφικής συνάντησης.

Η οργανωτική και τεχνική επιτροπή θα πρέπει να εκπονήσει πλήρη υλικοτεχνική μελέτη με βάση τις προτάσεις της εθνικής επιτροπής. Είναι ορατά τα μεγάλα προβλήματα που προκύπτουν: Αίθουσες συνεδρίου, τόποι φιλοξενίας, επικοινωνίες, μέτρα ασφαλείας.

Πρέπει να υπολογίσουμε 100-200 συνέδρους μεταξύ των οποίων θα είναι και αρχηγοί κρατών, κυβερνήσεων και κομμάτων. Αυτό σημαίνει πλήθος δημοσιογράφων, παρατηρητών, υπαλλήλων, ανδρών ασφαλείας κ.λ.π. Σημαίνει ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, κτίρια, δρόμους, ελικοδρόμια.

Πόση και ποια μπορεί να είναι η συμμετοχή της ΕΟΚ; Φυσικά όλα τα προαναφερόμενα θα διευκολυνθούν, αν και εφ' όσον το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, οι Ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις και η Κομισιόν δεχθούν να ιδρυθεί η ΔΕΛΦΙΚΗ ΠΟΛΗ.

2. ΔΕΛΦΙΚΗ ΠΟΛΗ – Μόνιμη πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Το ελληνικό δημόσιο, ύστερα από απόφαση της Βουλής των Ελλήνων με εισήγηση της Κυβέρνησης, παραχωρεί τον αναγκαίο χώρο για την ίδρυση της Δελφικής πόλης. Όλες οι λεπτομέρειες για τον τρόπο, τον τόπο, τη μορφή και τις λεπτομέρειες αυτής της νέας πόλης θα πρέπει να μελετηθούν από αρμόδια επιτροπή.

Στο σημείο αυτό μπορεί να αναφερθεί, εντελώς ενδεικτικά, ότι η πόλη αυτή θα πρέπει να έχει ένα κέντρο, που θα οικοδομηθεί από την Ευρώπη στο σύνολό της και που θα περιλαμβάνει όλες τις απαραίτητες κτιριακές εγκαταστάσεις, που θα στεγάσουν πνευματικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις κάθε μορφής, αίθουσα συνεδριάσεων, καθώς και αίθουσα για τη στέγαση του μόνιμου Πολιτιστικού συμβουλίου της Ευρώπης, αλλά και μια περιφέρεια, που θα αποτελείται από κτιριακές εγκαταστάσεις των χωρών της Ευρώπης, που θα ανεγερθούν επάνω σε εκτάσεις που θα παραχωρήσει το Ελληνικό Δημόσιο στα 35 Έθνη. Υπάρχει η σκέψη να δημιουργηθούν περίπτερα, που θα στεγάζουν μεγάλες διεθνείς πολιτιστικές ενότητες, όπως Βόρειας και Νότιας Αμερικής, Αραβικές, Αφρικανικές, Μεσανατολικές και Απωανατολικές.